KARTOZ ÇAYI KAYNAĞI VE BENEKLİ ALABALIK (Salmo trutta macrostigma): HİDROLOJİK, EKOLOJİK VE YÖNETİMSEL ANALİZ RAPORU

İÇİNDEKİLER 1. Özet 2. Giriş 3. Coğrafi Konum ve Jeomorfolojik Özellikler 4. Hidrolojik Analiz 4.1. Su Rejimi ve Debi 4.2. Hidrojeokimyasal Özellikler 4.3. Havza Bağlantıları ve Hidrolojik Önemi 5. Ekolojik Özellikler 5.1. Flora ve Fauna 5.2. Benekli Alabalık (Salmo trutta macrostigma) Popülasyonu 5.3. Diğer Ekosistem Hizmetleri 6. Ekoturizm Potansiyeli ve Bölgesel Kalkınma 7. Koruma ve Yönetim Stratejileri 7.1. Koruma Alanı Statüsü ve Yasal Çerçeve 7.2. İzleme ve Biyoçeşitlilik Yönetimi 7.3. Turizm Yönetim Planı 7.4. İklim Değişikliği ve Adaptasyon Stratejileri 8. Sonuç ve Değerlendirme 9. Kaynakça 10. Ekler (Harita, Grafik, Fotoğraf) 1. ÖZET Kartoz Çayı kaynağı, Toros Dağları’nın batı eteğinde yer almakta ve hem hidrolojik düzen hem de biyolojik çeşitlilik açısından kritik öneme sahiptir. Bu raporda, kaynağın su rejimi, ekolojik değeri ve özellikle Salmo trutta macrostigma (Anadolu benekli alabalığı) popülasyonu incelenmiş; koruma ve sürdürülebilir yönetim için öneriler geliştirilmiştir. Ayrıca ekoturizm ve yerel kalkınma potansiyeli de analiz edilerek, kamu kurumları ve yerel yönetimler için uygulama odaklı bir yol haritası sunulmuştur. 2. GİRİŞ Kartoz Çayı, Beyşehir-Sütçüler hattında, Toroslar’ın karstik yapısından beslenen bir kaynak olup, Köprüçay’ı destekleyen ana kollarından biridir. Kaynağın ekosistem fonksiyonları; su kalitesi, nadir tür varlığı ve habitat bağlantıları nedeniyle stratejik öneme sahiptir. 3.COĞRAFİ KONUMUM JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLER: Kaynak, deniz seviyesinden yaklaşık 1.050 m yükseklikte bulunur ve karstik kireçtaşı formasyonlarının belirgin olduğu dik kayalıklarla çevrilidir. Kaynağın yüzeye çıkışı, fay hatları ve çatlak sistemleri aracılığıyla sağlanmakta, suyun berrak ve sürekli akışına olanak vermektedir. 4. HİDROLOJİK ANALİZ: 4.1. Su Rejimi ve Debi; Kaynak, yıl boyu kesintisiz akış göstermekte olup, yaz aylarında dahi kritik seviyenin altına düşmemektedir. 4.2. Hidrojeokimyasal Özellikler; Suyun sıcaklığı 10-12°C aralığında sabittir, çözünmüş oksijen miktarı >8 mg/L olup, elektriksel iletkenlik 350 µS/cm’nin altındadır. Bu değerler, suyun içme ve ekolojik kullanım için üst kalite sınıfında olduğunu göstermektedir. 4.3. Havza Bağlantıları ve Hidrolojik Önemi; Kaynak, Köprüçay havzasına su sağlayarak tarım, ekosistem ve yer altı su döngüsü için kritik bir rol oynamaktadır. 5. EKOLOJİK ÖZELLİKLER: 5.1. Flora ve Fauna; Kaynak alanı; sucul bitkiler, amfibiler ve zengin kuş popülasyonuna ev sahipliği yapmaktadır. 5.2. Benekli Alabalık (Salmo trutta macrostigma) Popülasyonu; Kaynak, Anadolu’ya özgü nadir bir tür olan benekli alabalık için ideal habitat sağlamaktadır. Popülasyon, soğuk ve oksijen zengini sulara bağlı olduğu için habitat bozulmasına karşı hassastır. 5.3. Diğer Ekosistem Hizmetleri; Kaynak; hidrolojik denge, iklimsel mikro etkiler, rekreasyon ve ekoturizm hizmetleri sunmaktadır. 6. EKOTURİZM POTANSİYELİ VE BÖLGESEL KALKINMA Doğa yürüyüşleri, fotoğraf turları ve kontrollü olta balıkçılığı ile ekoturizm potansiyeli yüksektir. Planlı turizm, yerel ekonomiye katkı sağlarken doğal kaynak baskısını azaltabilir. 7. KORUMA VE YÖNETİM STRATEJİLERİ 7.1. Koruma Alanı Statüsü ve Yasal Çerçeve; Bölge, “Hassas Ekosistem Alanı” olarak tanımlanmalı ve bakanlıklar arası işbirliği ile koruma altına alınmalıdır. 7.2. İzleme ve Biyoçeşitlilik Yönetimi; Benekli alabalık popülasyonu yıllık olarak izlenmeli, genetik saflık korunmalı ve habitat tahribatı önlenmelidir. 7.3. Turizm Yönetim Planı; Kontrollü ziyaret alanları, yürüyüş parkurları ve bilgilendirme panoları ile turizm baskısı minimize edilmelidir. 7.4. İklim Değişikliği ve Adaptasyon Stratejileri; Su sıcaklığı artışına karşı gölgeleme, erozyon önleme ve akış rejimi düzenlemeleri uygulanmalıdır. 8.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME  : Kartoz Çayı kaynağı, hidrolojik, ekolojik ve biyoçeşitlilik açısından stratejik öneme sahip bir alan olup, koruma ve sürdürülebilir yönetim gerektirmektedir. 9. KAYNAKÇA Yılmaz, M. ve ark. (2019). Toroslar’da Karstik Kaynakların Ekosistem Hizmetleri. Türkiye Coğrafya Dergisi. Demirtaş, S. ve Özdemir, K. (2021). Anadolu Benekli Alabalığı Popülasyonlarının Koruma Stratejileri. Su Ürünleri Araştırma Dergisi. Şahin, H. ve Kocabas, A. (2022). Batı Toroslar Kaynak Suları. Jeoloji Mühendisliği Dergisi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2023). Doğal Sit Alanları Yönetim Kılavuzu.